Przewrót majowy 1926 r. do dziś wywołuje spory, wszak w ciągu trzech dni bratobójczych walk na ulicach Warszawy zginęło blisko 400 osób...
Pretekstem do przeprowadzenia zamachu stanu była fatalna sytuacja gospodarczo-polityczna kraju i powszechne zmęczenie prawicowymi rządami Chjeno-Piasta, o czym w przededniu przewrotu na łamach "Kurjera Porannego" wypowiedział się marszałek Józef Piłsudski w na tyle ostrych słowach, że gazeta z jego opinią była natychmiast konfiskowana przez policję "u sprzedawców, roznosicieli, w kjoskach, kantorach, a nawet odbierano - wbrew prawu - czytelnikom na ulicach i w tramwajach egzemplarze, stanowiące ich prywatną własność."
Ale tego samego dnia po Warszawie "grasowało kilka band młodzieniaszków, którzy wsypywali się w liczbie 30-tu do 40-tu do lokalów, terroryzowali publiczność, zmuszając ją do wstania poczem wykrzykiwali: »Niech żyje Piłsudski«" - relacjonowała prawicowa "Rzeczpospolita". "W kawiarni »Ziemiańskiej« napastnicy zażądali od orkiestry zagrania »Pierwszej Brygady« i zmusili ją terrorem do wykonania żądania". Do bójek doszło też u Bliklego, Semadeniego i Loursa.
Nazajutrz, 12 maja "po godzinie 4-ej" po południu wojska Marszałka zajęły Pragę. Prasa piłsudczykowska wspominała o owacjach z jakim je witano, zaś narodowa "Gazeta Warszawska Poranna" - o "głuchem milczeniu" z jakim przyjmowano "wkraczające od Grochowa zbuntowane oddziały pana Piłsudskiego". O piątej doszło do słynnej, kilkuminutowej rozmowy pomiędzy prezydentem Stanisławem Wojciechowskim a Piłsudskim na moście Poniatowskiego, po której "wszelka komunikacja między obu brzegami Wisły została przerwana". Wieczorem padły pierwsze strzały i Piłsudski zajął w nocy Śródmieście.
13 maja doszło do walk: "na ulicach Czerniakowskiej, Górnośląskiej i Przemysłowej zabitych zostało 8 osób cywilnych, a kilkunastu ranionych - od granatów, rzucanych z aeroplanów rządowych" - pisał "Robotnik". "Potwornie podłe i haniebne były skrytobójcze strzały z poza zasłon okiennych w plecy przeciągających przez ulice stolicy Polski polskich żołnierzy i strzelców" - dodawał "Kurjer Poranny". Przez Warszawę przebiegał front. Według reportera "Kurjera" miasto "poczynając mniej więcej od Alei Jerozolimskich [czyli kontrolowane przez Piłsudskiego - przyp. jot], miało wygląd normalny", zaś wieczorem "uwidocznił się dobitnie kontrast obu odcinków miasta. W śródmieściu wszystkie lampy uliczne płonęły normalnie, na Nowym Świecie od ul. Chmielnej ku Alejom rozpraszały mroki jedynie lampki przy domach. Na Marszałkowskiej świeciły latarnie tylko do placu Zbawiciela - dalej zaczynał się już mrok."
14 maja doszło do walk o siedzibę prezydenta Rzeczypospolitej, o Belweder. Jednak sam "Prezydent Wojciechowski w czapce cyklistowskiej przeszedł przez niewysoki parkan murowany" a "około godziny 3 m. 15" widziany był przez dziennikarzy, wraz ze swą 30-osobową świtą na ulicy Podchorążych "aby stamtąd iść przez Siekierki i skierować się do Wilanowa". Natomiast "wojska Marszałka Piłsudskiego zajęły o godz. 4,35 Belweder" donosił w dodatku nadzwyczajnym "Robotnik".
A dokładnie w dziewięć lat po tych wydarzeniach, 12 maja 1935 r. Marszałek zmarł. W Belwederze.
__________
Niniejszy tekst - w skróconej formie - ukazał się w 2007 r. na warszawskich stronach "Dziennika" w ramach cyklu "Alfabet warszawski". Wydawca nie podpisał był jednak z autorem stosownej umowy, zaś otrzymane przezeń honorarium urągało dobremu imieniu Wydawcy oraz jego - powszechnie znanym w całej Europie - możliwościom finansowym.
